کارفرما مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا، حق بیمه شده را کسر نموده و سهم خود را بر آن افزوده و به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند…
این جمله ساده اما پرمفهوم است. قانون میگوید حتی اگر کارفرما سهم بیمه کارگر را پرداخت نکند یا دیر بپردازد، سازمان تأمین اجتماعی همچنان موظف است خدمات خود را به کارگر ارائه دهد. در واقع، دولت خواسته از طریق این ماده، امنیت بیمهای کارگران را تضمین کند و مسئولیت پرداخت بیمه را فقط بر عهده کارفرما بگذارد.
هدف اصلی از تصویب ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی
برای درک بهتر این ماده، باید بدانیم چرا چنین قانونی وضع شده است. در واقع، هدف اصلی ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی سه چیز است:
- حفاظت از حقوق کارگر: هیچ کارگری نباید به دلیل سهلانگاری کارفرما از مزایای بیمه محروم شود. این ماده، تضمینی است که حتی در صورت تخلف کارفرما، کارگر متضرر نشود.
- ایجاد نظم مالی در روابط کار: پرداخت بیمه هم برای کارفرما و هم برای دولت نظم ایجاد میکند. با این قانون، تأمین اجتماعی میداند از چه کسی باید مطالبات بیمهای را پیگیری کند.
- افزایش شفافیت در روابط کاری: این ماده باعث میشود مسئولیتها مشخص باشد؛ کارگر بداند چه حق و حقوقی دارد و کارفرما بداند چه وظایفی بر دوش اوست.
۵ مسئولیت کلیدی کارفرما طبق ماده ۳۶
۱. کسر سهم بیمه کارگر از حقوق
کارفرما موظف است در زمان پرداخت حقوق یا مزد، سهم بیمه کارگر را (که معمولاً ۷٪ حقوق است) از درآمد او کسر کند.
توضیح: این مبلغ بخشی از هزینه بیمهای است که کارگر برای پوشش خدمات بازنشستگی، درمان و سایر مزایای تأمین اجتماعی میپردازد. اگر کارفرما این سهم را کسر نکند، باید خودش تمام مبلغ را پرداخت کند.
۲. پرداخت سهم بیمه کارفرما
علاوه بر سهم کارگر، کارفرما باید سهم خود (حدود ۲۳٪) را نیز پرداخت کند. این مبلغ از جیب کارفرماست و ارتباطی به حقوق کارگر ندارد.
توضیح: هدف از این سهم، تأمین منابع مالی لازم برای حمایت از بیمه شدگان است. این درصد شامل سهم درمان، بازنشستگی، بیکاری و حوادث کار میشود. کارفرما نمیتواند پرداخت این سهم را به تأخیر بیندازد یا از کارگر بگیرد.
۳. ارسال لیست حقوق و مزایا به سازمان تأمین اجتماعی
هر ماه، کارفرما باید فهرست دقیق حقوق و مزایای پرداختی به کارکنان خود را به https://tamin.ir/ ارسال کند.
توضیح: این لیست مبنای محاسبه بیمه و سابقه کار کارگر است. در صورت عدم ارسال یا تأخیر، علاوه بر جریمه، ممکن است سابقه بیمهای کارگر ثبت نشود که تبعات جدی دارد.
۴. پرداخت به موقع حق بیمه
کارفرما باید تا پایان ماه بعد، حق بیمه مربوط به کارکنان را بپردازد. تأخیر در پرداخت، موجب جریمه میشود.
توضیح: طبق قانون، تأخیر در پرداخت باعث میشود کارفرما مشمول جریمه تأخیر و حتی بازرسی قانونی شود. اما خوشبختانه این تاخیر باعث قطع خدمات بیمهای کارگر نمیشود.
۵. مسئولیت شخصی کارفرما
در صورت کوتاهی، سازمان تأمین اجتماعی میتواند کارفرما را شخصاً مسئول پرداخت حق بیمه و جریمهها بداند.
توضیح: این یعنی اگر کارفرما حق بیمه را از حقوق کارگر کسر کرده ولی آن را به حساب سازمان واریز نکرده باشد، مرتکب تخلف شده است و باید هم اصل حق بیمه و هم جریمه را پرداخت کند.
تبصره ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی چه میگوید؟
در تبصره این ماده آمده است که اگر کارگر طبق ماده ۳۱ به صورت خاصی حقوق دریافت کند (مثلاً پروژهای یا موردی)، باید سهم بیمه خود را به کارفرما بپردازد تا کارفرما آن را به سازمان تأمین اجتماعی واریز کند.
توضیح: با وجود این تبصره، همچنان کارفرما مسئول اصلی است. یعنی اگر کارگر سهم خود را پرداخت نکرد، کارفرما نمیتواند از پرداخت کل مبلغ بیمه خودداری کند.
نکات کلیدی و عملی برای کارفرمایان
اگر کارفرما هستید، برای رعایت دقیق ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی بهتر است موارد زیر را همیشه در نظر داشته باشید:
- برنامهریزی مالی دقیق: پیش از پرداخت حقوق ماهیانه، سهم بیمه کارگران و سهم کارفرما را در بودجه شرکت لحاظ کنید تا با کمبود نقدینگی مواجه نشوید.
- آموزش حسابدار یا مسئول منابع انسانی: فردی که مسئول تهیه لیست بیمه است باید با قوانین کار و تأمین اجتماعی کاملاً آشنا باشد.
- نگهداری اسناد و مدارک بیمه: رسید پرداختها، فیشها و اسناد را حداقل تا ۱۰ سال نگه دارید.
- پرداخت بهموقع: حق بیمه را تا پایان ماه بعد از پرداخت حقوق به حساب تأمین اجتماعی واریز کنید.
- ثبت صحیح سوابق بیمهای: اطمینان حاصل کنید که اطلاعات کارگران در سیستم تأمین اجتماعی به درستی درج شده است.
پیامدهای قانونی تخلف از ماده ۳۶
اگر کارفرما به تعهدات خود عمل نکند، قانون عواقب روشنی تعیین کرده است:
- جریمه نقدی و دیرکرد: تأمین اجتماعی میتواند جریمه تأخیر را تا ۲٪ در ماه محاسبه کند.
- مسئولیت کیفری یا حقوقی: در برخی موارد، کوتاهی کارفرما میتواند منجر به طرح دعوی از سوی کارگر یا سازمان شود.
- خسارت به اعتبار کاری: شرکتهایی که سابقه تخلف بیمهای دارند، معمولاً در دریافت مجوزها و مناقصات دولتی با مشکل مواجه میشوند.
حقوق کارگران بر اساس ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی
از منظر کارگر نیز این ماده اطمینان بخش است:
- حتی اگر کارفرما بیمه را پرداخت نکند، کارگر از خدمات بیمهای محروم نمیشود.
- کارگر میتواند با مراجعه به سازمان تأمین اجتماعی و ثبت شکایت، از کارفرما مطالبه حق بیمه کند.
- سازمان موظف است سوابق بیمهای را ثبت و در صورت لزوم از کارفرما وصول کند.
توضیح: این قانون به نوعی پشتوانه اجتماعی برای کارگران است تا در برابر سهلانگاری یا تخلف کارفرمایان احساس بیپناهی نکنند.
نتیجهگیری:
در نهایت، ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی یکی از مهمترین مواد قانونی در روابط کارگر و کارفرماست که هدف آن حفظ عدالت و شفافیت در پرداخت حق بیمه است. کارفرمایان باید بدانند که پرداخت بهموقع بیمه، نهتنها یک تعهد قانونی، بلکه باعث اعتماد بیشتر کارکنان و اعتبار بیشتر مجموعه میشود. از سوی دیگر، کارگران نیز باید نسبت به حقوق بیمهای خود آگاه باشند تا بتوانند در صورت بروز تخلف، پیگیری قانونی انجام دهند.
در واقع، اجرای صحیح ماده ۳۶ یعنی حفظ منافع هر دو طرف: کارفرما و کارگر. چون بیمه اجتماعی نه فقط یک الزام، بلکه پشتوانهای برای آینده شغلی و مالی همه افراد جامعه است.