قانون کار تنها به محل اصلی کار محدود نمیشود؛ بلکه تمام تأسیسات و امکانات وابسته به کارگاه را نیز شامل میداند. این موارد عبارتاند از:
- نمازخانه و ناهارخوری
- تعاونیها
- شیرخوارگاه و مهدکودک
- درمانگاه و حمام
- مراکز آموزشی و سوادآموزی
- قرائتخانه و کلاسهای حرفهآموزی
- دفاتر شوراها و انجمنهای اسلامی
- پایگاه بسیج کارگران
- ورزشگاهها و وسایل ایاب و ذهاب
در واقع هرگونه تسهیلاتی که برای انجام کار یا ارتقای رفاه کارگران استفاده شود، از نظر قانون بخشی از کارگاه به حساب میآید.
انواع کارگاه در قانون کار
قانون کار تقریباً همهٔ کارگاهها را پوشش میدهد، مگر آنکه به طور صریح از شمول آن خارج شده باشند. انواع کارگاهها عبارتاند از:
۱. کارگاههای کمتر از ۵۰ نفر
این کارگاهها شامل کسبوکارهای کوچک تولیدی، خدماتی، صنعتی یا تجاری هستند. طبق ماده ۴۹ قانون کار، این واحدها از اجرای طرح طبقهبندی مشاغل معافاند اما موظف به رعایت مقررات زیر هستند:
- پرداخت حداقل دستمزد
- بیمه تأمین اجتماعی
- مرخصی استحقاقی
- رعایت اصول ایمنی و بهداشت کار
۲. کارگاههای بیش از ۵۰ نفر
کارگاههای بزرگ باید طرح طبقهبندی مشاغل را مطابق بخشنامه شماره ۱۲۰۹۶/ن مورخ ۲۰/۴/۱۳۷۴ اجرا کنند. کارگاههای جدید نیز موظفاند ظرف یک سال پس از آغاز فعالیت، این طرح را تدوین و برای تأیید ارسال کنند.
۳. کارگاههای خارج از پوشش قانون کار
الف) کارگاههای مشمول سایر قوانین استخدامی
طبق ماده ۱۸۸ قانون کار، کارگرانی که مشمول قوانین استخدامی ویژه مانند قانون مدیریت خدمات کشوری هستند، از شمول قانون کار خارج میشوند.
ب) کارگاههای خانوادگی
چنانچه فعالیت کارگاه تنها توسط صاحب کار، همسر یا بستگان درجه یک انجام شود، این کارگاهها مشمول قانون کار نیستند. با این حال رعایت اصول بهداشتی و ایمنی همچنان ضروری است.
تعریف کارگاه در قانون تأمین اجتماعی
طبق ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی، کارگاه محلی است که بیمهشده به دستور کارفرما در آن کار میکند. تمرکز این قانون بر تعهدات بیمهای، بازرسی و ثبت اطلاعات کارگاهی است.
اهمیت تعیین محل کارگاه در قانون تأمین اجتماعی
محل دقیق کارگاه باید رسمی و قابلدسترسی باشد تا:
- بازرسیها بهدرستی انجام شود
- دفاتر و مدارک قانونی بررسی شوند
- حق بیمه صحیح محاسبه گردد
محدودیت بازرسی از کارگاههای خانگی
به دلیل ممنوعیت ورود به حریم خصوصی افراد، سازمان تأمین اجتماعی در بازرسی کارگاههای خانگی با چالشهای جدی مواجه است. این مسئله نظارت بر تعهدات بیمهای را دشوار میکند.
تفاوت کارگاه در قانون کار و تأمین اجتماعی
| موضوع |
قانون کار |
قانون تأمین اجتماعی |
| هدف |
حمایت از حقوق کارگران |
اجرای تعهدات و نظارت بیمهای |
| تمرکز |
مزایا، شرایط کار، ایمنی |
حق بیمه، ثبت کارگاه، بازرسی |
| تعریف |
محل کار و تمام تأسیسات وابسته |
محل فعالیت بیمهشده به دستور کارفرما |
عرف کارگاه چیست؟
عرف کارگاه مجموعه قواعدی است که به مرور زمان در محیط کار ایجاد و به شکل مستمر اجرا شدهاند. نکات مهم درباره عرف کارگاه عبارتاند از:
- مزایای قانونی جزء عرف کارگاه محسوب نمیشوند و با تغییر قانون، کارفرما الزام به ادامه پرداخت آنها ندارد.
- مزایای دورهای یا موردی نیز به دلیل نداشتن استمرار، عرف کارگاه به شمار نمیآیند.
کد کارگاهی چیست؟
کد کارگاهی تامین اجتماعی شناسهای ۱۰ رقمی است که توسط سازمان تأمین اجتماعی برای هر کارگاه صادر میشود و مانند شناسنامه بیمهای کارگاه عمل میکند.
- هر کارگاه تنها یک کد کارگاهی دارد.
- تغییر آدرس یا مالکیت باید در کد ثبت شود.
- بدون کد کارگاهی امکان بیمه کردن کارکنان وجود ندارد.
تغییر مالکیت کارگاه
طبق ماده ۱۲ قانون کار، هرگونه انتقال، فروش، ادغام یا فوت مالک، تغییری در قراردادهای قطعی کارگران ایجاد نمیکند. کارفرمای جدید موظف به اجرای کامل حقوق و مزایا و تعهدات کارفرمای قبلی است.
کارگاههای آموزشی
این کارگاهها توسط وزارت کار یا تأمین اجتماعی برای کارگران بیکار شده برگزار میشود تا مهارتهای جدید بیاموزند یا بهروز شوند. برخی از دریافتکنندگان بیمه بیکاری موظف به شرکت در این دورهها هستند.
جمعبندی
اگرچه تعریف کارگاه در قانون کار و تأمین اجتماعی شباهتهایی دارد، اما اهداف آنها متفاوت است. قانون کار بر حمایت از حقوق کارگران تمرکز دارد و قانون تأمین اجتماعی بر نظارت بیمهای. ترکیب این دو قانون، چارچوب کاملی برای تضمین امنیت شغلی و بهبود شرایط کاری فراهم میکند.
نظر شما چیست؟
آیا تجربه فعالیت در کارگاههای مشمول قانون کار را داشتهاید؟ با چالشهای بیمهای یا حقوقی مواجه شدهاید؟ دیدگاهها و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.